Schudnę/ zacznę biegać/ będę oszczędzać/ zapiszę się na kurs/ przestanę się lenić (niepotrzebne skreślić). To już tradycja, że
wraz z końcem starego roku obiecujemy sobie „zakasać rękawy”
i wprowadzić pozytywne zmiany w swoim życiu. Niestety, zaledwie co dwudziestej osobie udaje się dotrzymać postanowień noworocznych. Jak możesz stać się jedną z nich?

Większość z nas wierzy, że zrealizuje wytyczone cele, jeśli wykaże się silną wolą. Niestety, zazwyczaj ta metoda prowadzi nas przez przygnębiający cykl: od entuzjastycznego zaangażowania się w dokonanie zmiany, poprzez spadek motywacji i powrót do starych nawyków, aż do obwiniania siebie za okazaną słabość. To beznadziejna pułapka, zniechęcająca do dalszych działań. Musisz wiedzieć, że podczas gdy Ty próbujesz poradzić sobie ze starymi nawykami stosując strategię „wytrwałości”, sześć źródeł wpływu sabotuje Twoje działania. Jak obrócić ich działanie na swoją korzyść? Odpowiedzi na to pytanie dostarcza eksperyment przeprowadzony w laboratorium Change Anything w USA.

Jak (nie) stać się utracjuszem?

W ramach eksperymentu dzieci, podzielone na dwie grupy, miały wykonać cztery proste zadania, za które otrzymywały po 10$. Naukowiec ostrzegł dzieci, że będą miały możliwość wydania zarobionych pieniędzy, ale powinny oprzeć się pokusie i w krytycznym momencie pomyśleć o tym, co chciałyby
z nimi zrobić. Wszystkie dzieci były więc zmotywowane i miały plany na wydanie pieniędzy. Rozpoczął się eksperyment. Dzieci z łatwością wykonywały zadania i zarabiały pieniądze. Po każdym zadaniu zapraszano je do sklepiku ze słodyczami i zabawkami, których ceny były od 5-10 razy wyższe niż w normalnym sklepie - i dzieci doskonale zdawały sobie z tego sprawę. Pierwsza grupa oszczędziła mniej niż 13$, a druga grupa aż 34$. Podnieśmy kurtynę i sprawdźmy, skąd ta różnica.

Otóż zespół badawczy manipulował różnymi źródłami wpływu, by oddziaływać na zachowanie dzieci - tymi samymi, które przez całą dobę wpływają na nas. W przypadku pierwszej grupy źródła te propagowały wydawanie, a w przypadku drugiej - oszczędzanie. Jakie to źródła?

1: motywacja osobista. Najpierw odwołano się do istniejących pragnień dzieci - po wykonaniu pierwszego zadania grupie wydającej zaproponowano zjedzenie ulubionego smakołyku, a grupę oszczędzającą poproszono o przypomnienie sobie, co chciałaby kupić za zarobione 40$. Jak to wykorzystać? W krytycznych chwilach odwołuj się do swoich celów (np. podczas kryzysu w diecie spróbuj odwrócić swoją uwagę i wyobraź sobie szczupłego siebie).

2: umiejętności osobiste. Grupę oszczędzającą nauczono kontrolowania wydatków na kartce. Grupie wydającej umykał wypływ gotówki. Jak to wykorzystać? Zmiana długotrwałych nawyków zawsze wymaga opanowania nowych umiejętności (np. nauki liczenia kalorii).

3: motywacja społeczna. W trakcie eksperymentu do badanych dołączyły dzieci -„wspólnicy”
z zespołu badawczego. Do pierwszej grupy dołączyły dzieci, które wydawały pieniądze tak szybko, jakby jutro miało nie nadejść. Natomiast do drugiej grupy - dziecko, które starało się oszczędzać
i głośno zachęcało do tego samego. Jak to wykorzystać? Znajdź sobie „wspólników”, którzy będą Cię wspierać podczas wprowadzania zmian (np. zaangażuj członków rodziny, by kupowali zdrowe jedzenie).

4: umiejętności społeczne. Następnie „wspólnik” oszczędzających przypominał im, że ceny
w sklepiku są skandaliczne i  jeśli poczekają, to będą mogli kupić więcej produktów za mniejsze kwoty. Wydający nie uzyskali takiej informacji. Jak to wykorzystać? Zmiana głęboko zakorzenionych nawyków wymaga informacji i realnego wsparcia ze strony innych osób (np. porad dietetyka lub trenera).

5: motywacja strukturalna. W końcu wykorzystano wpływ rzeczy - wydającym powiedziano, że zarobione pieniądze znajdują się na wirtualnym koncie, a oszczędzającym zapłacono twardą gotówką. Jak to wykorzystać? Wprowadź realnie oddziałujące na Ciebie nagrody oraz kary -
i powiąż je z nowymi nawykami (np. jeśli uda Ci się osiągnąć cel nagródź się wizytą w SPA, jeśli nie - przelej pieniądze na rzecz Stowarzyszenia Walki z Otyłością).

6: umiejętności strukturalne. Podczas wykonywania zadań wydający przebywali w pokoju pełnym zdjęć słodyczy, natomiast oszczędzający nie widzieli takich fotografii. Jak to wykorzystać? Dodaj kilka wzrokowych wskazówek, które pomogą Ci skupić się na wyznaczonym celu  (np. rozwieś motywujące plakaty, śledź proces utraty swojej wagi, usuń przekąski z zasięgu wzroku).

Codziennie sztab ludzi pracuje w pocie czoła, by zachęcić Cię do wydania pieniędzy i otrzymania
w zamian niechcianych kilogramów, chorób i debetu na koncie. Kiedy zrozumiesz działanie sił wpływających na Twoje działania, nie będziesz skazany na to, by padać ich ofiarą. Możesz świadomie tworzyć efektywne plany zmian.

Opracowano na podstawie: K. Patterson i in., „Zmień wszystko co chcesz”.
Artykuł opublikowano w: "Suplement. Magazyn studencki Uniwersytetu Śląskiego", marzec-kwiecień 2016, s.31.